مفاهیم اولیه نرخ بهره

روزانه ما با تصمیماتی در مورد پس انداز برای استفاده در آینده و یا قرض گرفتن برای خرج کردن، مواجه هستیم. چنانچه بخواهیم سرمایه گذاری کنیم، یکی از وظایف مهم ما آنالیز تراکنشهای جریانات نقدی کنونی و آینده می باشد. در حقیقت، با ارزش گذاری یک دارایی، ما سعی در تعیین میزان ارزش جریان وجوه نقد آینده را داریم.

پول دارای یک ارزش زمانی است. بدین معنا که افراد، آن مقدار پولی را که زودتر به دستشان می رسد ترجیح می دهند.

مبادله ای را برای امروز در نظر بگیرید که طی آن ۴۰۰۰ دلار می پردازید و در مقابل ۳۵۰۰ دلار بطور همزمان دریافت می کنید. آیا چنین مبادله ای را می پذیرید؟ احتمالا خیر. ولی اگر قرار باشد ۴۰۰۰ دلار را یک سال بعد پرداخت کنید چطور؟ آیا این دو مورد قابل مقایسه می باشند؟ احتمالا بله. چون ارزش مبلغ ۴۰۰۰ دلار، بعد از یک سال کمتر از ارزش امروز آن خواهد بود. بنابراین تنزیل مبلغی که بعد از یک سال بدست می‌آید، کاستن از ارزش بر پایه فاصله زمانی بین دریافت و پرداخت وجه، منصفانه می باشد.

نرخ بهره (r)، نرخ بازده است که رابطه بین جریانهای نقدی (cash flow) در تاریخهای مختلف را منعکس می‌نماید.

چنانچه ارزش امروز ۳۵۰۰ دلار، پس از یک سال معادل ۴۰۰۰ دلار باشد، مبلغ ۵۰۰ دلار جبران دیرکرد یکساله دریافت ۴۰۰۰ دلار می باشد.

نرخ بهره ( جبران خسارت خواسته شده، نرخ بازده نام دارد)، ۰.۱۴۲۸=۳۵۰۰/۵۰۰ و یا ۱۴.۲۸ درصد می‌باشد.

نرخ بهره را می توان به سه روش بیان نمود:

هزینه فرصت، میزان ارزش یک سرمایه گذاری است که سرمایه گذاران از آن به دلیل انتخاب سرمایه گذاری دیگری چشم می پوشند. در مثال فوق، چناچنه شخص، تصمیم به هزینه ۳۵۰۰ دلار بگیرد، بازده ۱۴.۲۸درصدی پول خود را از دست می دهد. بنابراین، نرخ ۱۴.۲۸درصد، هزینه فرصت مصرف جاری به جای سرمایه گذاری می باشد.

از دید یک سرمایه گذار که نرخهای بهره تعیین شده توسط بازار (market-determined interest rates) را آنالیز می کند، نرخ بهره r ، از یک نرخ بهره بدون ریسک واقعی ( real risk-free interest rate) و مجموعه ای از پاداشها (premiums) ،که بازده های مورد نیاز برای پذیرش انواع مختلف ریسک می باشند، تشکیل شده است:

r = Real risk-free interest rate + Inflation premium + Default risk premium + Maturity premium + Liquidity premium

Inflation premium:
پاداش تورم(Inflation premium): تورم مورد انتظار را برای سرمایه گذاران جبران می کند و نرخ تورم معمول را که برای دوره سررسید بدهی انتظار می رود نشان می دهد. مجموع نرخ بهره بدون ریسک واقعی و پاداش تورم، نرخ بهره بدون ریسک اسمی (nominal risk-free interest rate) نام دارد.
Default risk premium:
پاداش ریسک ورشکستگی (Default risk premium) نیز برای جبران ریسک ناتوانی قرض گیرنده در بازپرداخت با توجه به زمان و مقدار توافق شده در قرارداد می باشد.
Maturity premium:
با تمدید سررسید، ارزش بازاری بدهی، به میزان بیشتری تحت تاثیر تغییرات نرخهای بهره بازاری قرار می گیرد (با فرض ثابت بودن سایر شرایط). به همین دلیل، پاداش سررسید (Maturity premium) نیز در نظر گرفته می شود.
Liquidity premium:
در صورت تبدیل یک سرمایه گذاری به پول نقد، پاداش نقدینگی (Liquidity premium)، میزان ریسک زیان نسبت به ارزش منصفانه (fair value) سرمایه گذاری را جبران می کند.